De Wet Zorg en Dwang werkt niet. Met deze pakkende kop schrijft de Rechtbank Gelderland, locatie Zutphen op 6 maart 2024 over een rechterlijke machtiging, die voor de 4e keer wordt afgegeven voor een Iraanse asielzoeker, die ondanks eerdere machtigingen nergens wordt opgenomen.
Dit artikel is overgenomen van de website van De Rechtspraak.
In het artikel schrijft de rechtbank dat de Wet Zorg en Dwang niet werkt voor complexe gevallen, omdat er geen opnameplicht in die wet bestaat.
"De rechtbank geeft voor de 4e keer een rechterlijke machtiging af voor een in 2018 veroordeelde 42-jarige man uit Iran. Eerdere machtigingen vervielen automatisch omdat de man niet binnen de wettelijke termijn van 4 weken geplaatst kon worden in een instelling. Mocht de op 1 maart 2024 afgegeven rechterlijke machtiging ook vervallen omdat er geen plek voor hem is in een instelling, dan komt de man onbehandeld en zonder vangnet op straat. Terwijl hij een gevaar is voor zichzelf en voor anderen.
Eind 2018 legde de rechtbank de man een gevangenisstraf van 4 jaar op, waarvan 2 jaar voorwaardelijk, voor poging tot doodslag en poging tot zware mishandeling. De man moest zich aan verschillende voorwaarden houden, waaronder behandeling in een instelling. Meerdere behandelpogingen mislukten echter. De man is agressief naar anderen toe en is ernstig suïcidaal. Hij deed ook meerdere zelfmoordpogingen. De man is dus niet alleen een gevaar voor zichzelf maar ook voor anderen in zijn omgeving.
Sinds het mislukken van de laatste poging in 2022 zit de man voorlopig vast in het Penitentiair Psychiatrisch Centrum (PPC) in afwachting van een alternatieve oplossing. De rechtbank is sindsdien bezig met het vinden van die oplossing.
Persoonlijkheidsproblematiek en geen verblijfsvergunning
Er is sprake van een verstandelijke beperking. De man voldoet aan alle criteria voor een rechterlijke machtiging op basis van de Wet zorg en dwang (Wzd). De verblijfsvergunning van de man was al eerder ingetrokken. Daarnaast lopen er nog vreemdelingrechtelijke procedures.
Gevaar voor zichzelf en voor anderen
De man is niet goed in staat om zijn emoties te reguleren, met suïcidaal of agressief gedrag tot gevolg. Zoveel mogelijk moet worden voorkomen dat anderen schade of letsel wordt toegebracht. De rechtbank schat het risico daarop in deze zaak hoog in. Op het strafblad van de man staan meerdere geweldsdelicten. De man is blijvend aangewezen op zorg en begeleiding; een verblijf binnen een Wzd-accommodatie is noodzakelijk om schade of letsel te voorkomen.
Geen regievoering
Een instelling kan niet gedwongen worden tot opname, zelfs niet als de rechter een machtiging afgeeft. Zijn verblijfsstatus en financieringsproblemen (door zijn vreemdelingrechtelijke status) zijn onder andere als redenen voor de niet-plaatsingen genoemd. Door zijn agressieproblematiek en (veiligheids)risico's voor personeel en patiënten van de instellingen is complexe zorg nodig. Ondanks de 3 eerder afgegeven rechterlijke machtigingen is de man dus niet opgenomen in een instelling.
Er lijkt geen (overheids-)instantie te zijn die regie voert op een complex dossier als dat van deze man. Kortom: de wet (Wzd) werkt op dit onderdeel niet. Volgens de rechtbank is het inmiddels onaanvaardbaar dat voor personen als deze man geen civielrechtelijk zorgvangnet is, en ook geen strafrechtelijke voorziening met voldoende zorg en behandeling. Terwijl dat wel noodzakelijk is.
Binnenkort op straat
De 2 jaar voorwaardelijke straf zit de man inmiddels bijna uit. Begin april 2024 komt hij dus op straat. Onbehandeld en zonder vangnet. Terwijl hij een gevaar is voor zichzelf en voor anderen. De rechtbank vindt dit zorgelijk vanwege het individuele belang van de man en het maatschappelijk belang bij het beveiligen van de samenleving."
Commentaar van de advocaat
We hebben de advocaat Mr. I. Vreeken, lid van de vPAN, gebeld voor zijn commentaar op deze zaak:
"Er is geen opnameplicht in de Wet Zorg en Dwang. Ik had dit ook nog niet eerder meegemaakt. Er was een vordering voorlopige tenuitvoerlegging van de voorwaardelijke straf. Door een suïcidepoging werd geconcludeerd dat hij niet meewerkte aan zijn behandeling. Op de TUL zitting werd door mij aangevoerd dat de man behandeling nodig heeft en niet in een gevangenis thuis hoort. In de procedures zijn talloze zittingen geweest met getuigen, IND, CIZ, PPC, COA, de inspectie e.d.
"Op de vraag van de rechtbank in de TUL-zaak werd met name ook over de (on)mogelijkheden om een Rechterlijke Machtiging te effectueren gesproken. Op de vraag, wie van de aanwezigen de regie kon pakken, bleef het stil!
"Kennelijk was de financiering hier niet rond omdat de verblijfsvergunning van deze man was ingetrokken. Het bleek uiteindelijk om geld te gaan: 80% van de opname werd vergoed, maar dat was kennelijk niet voldoende voor de instellingen. De afwijzing werd vooral op wachtlijsten, de complexiteit e.d. gegrond. Op 3 april is het einde van de voorlopige strafrechtelijke tenuitvoerlegging van de voorwaardelijke straf. Er wordt nu nagedacht over allerlei noodverbanden, maar een echte opname zal het niet worden. Er is een leemte in de wet doordat er geen opnameplicht is in de Wet Zorg en Dwang en doordat er geen regie wordt gevoerd.
"Er schijnt toch een behoorlijke groep te zijn van mensen die niet opgenomen kunnen of willen worden. Denk aan dakloze mensen met psychiatrische problematiek die een gevaar voor zichzelf en anderen vormen. Er loopt nu ook een zaak om de intrekking van de verblijfsvergunning van deze man ongedaan te maken."
